چهار محور مطالعات اجتماعی در ایران

جامعه شناسی در دو قرن گذشته تلاش کرده است تا از الگوی تبیینی واحدی در این رشتۀ علمی برخوردار شود. لیکن این تلاش ها با موفقیت همراه نبوده است. امروزه تردید وجود دارد که این رشته به دلایل گوناگون از امکان تحقق چنین هدفی برخوردار باشد. طرح نظریه مدرنیتۀ چندگانه نقش کلیدی در پیدایش این تردید داشته است. بر اساس این رویکرد نظری، مدرنیتۀ غربی تنها راه تحول اجتماعی در شرایط کنونی نیست، بلکه یکی از راه های نوسازی اجتماعی است.  این مقاله درصدد طرح مبانی نظری به منظور آغاز تلاش برای تعیین حدود و امکانات مطالعات جامعه شناختی در ایران است. طبیعی است که مطالعات اجتماعی در ایران باید از چارچوب های خاص خودش برخوردار باشد. به منظور رسیدن به این چارچوب، نخست پنج ویژگی جامعه شناسی از دیدگاه غیراثبات گرایانه تعیین شد. علم جامعه شناسی بر این اساس از خصلت جهانی، گفتمانی، بازتابی، عصری و ایدئولوژیک و سرانجام روایتی برخوردار است. سپس براساس این پنج ویژگی، چهار حوزه دگرگونی اجتماعی، هویت اجتماعی، ایدئولوژی پژوهشی و روشن‏فکرپژوهی به‏منزله محورهای اصلی مطالعات مسائل اجتماعی در ایران تعیین شدند.